🎯 یادداشت | #سانسور | حذف فصلی از کتاب برندۀ جایزۀ مصطفی(ص) در رابطه با علم و دین

 

🎯 یادداشت | #سانسور | اما و اگرهای حذف یک فصل از کتاب

 

🔸 علم جدید و دین
علم جدید در بستر دین باور شروع شد و بنیان گذاران آن چون نیوتن مطالعۀ طبیعت را یک عبادت می دانستند. اما با بروز و رواج مکاتب مادی‌گرا در محافل علمی، شأن دین کمرنگ شد. با ظهور جنگ جهانی و همینطور پیدایش مکاتب فلسفی متنوع در قرن بیستم این موضوع مشخص شد که علم به تنهایی توانایی پاسخ گویی به سوالات بنیادی بشر را ندارد و همینطور باید در مورد آثار مخرب علم به عوامل دیگر نیز توجه کند.

 

🔸تحولات قرن بیستم و دین
در نیمه دوم قرن بیستم فضا به گونه ای دیگر رقم خورد و بحث های دینی و اخلاقی به محافل علمی برگشت و افرادی چون ایان باربور کتاب های علم و دین نوشتند و چارلز تاونز (برنده جایزه نوبل، کاشف میزر و لیزر) مقاله ای در مورد «هم‌گرایی علم و دین» نوشت و این گونه تلاش‌ها ادامه یافت تا به جایی که مراکز علمی مهم دنیا همچون دانشگاه های برجسته از قبیل کمبریج، آکسفورد و امثالهم «مراکز علم و دین» را ایجاد کرده اند. در این مراکز و محافل، برنامه های مختلف و متنوع پر بار اجرا می شود و نتایج آن به صورت کتاب، مجله، فیلم و ... نیز منتشر می گردد.

 

🔸دنیای معاصر علم و دین
نکته مهمی که اکنون در دنیای معاصر ما وجود دارد این است که برخی از دانشمندان دیدگاه های خود در مورد رابطۀ علم و دین و حتی تمایلات دینی‌شان را صریحا ابراز می کنند. هر چند گرچه در بسیاری از کشورهای غربی (و حتی بعضا اسلامی ما) تفکر سکولار حاکم است اما برجستگان دنیای علم نظر خود در مورد دین را به روش های گوناگون بیان می کنند.

 

🖋📖 اما و اگرهای یک فصل از یک کتاب

▫️کتاب اخیر دکتر وفا
دکتر کامران وفا (استاد فیزیک دانشگاه هاروارد) کتابی را در سال ۲۰۲۰ با عنوان «Puzzles to Unravel the Universe» منتشر کردند. کتاب با این نگاه نوشته شده که مخاطب چندان به پیشینۀ ریاضی و فیزیک نیاز ندارد. هدف از کتاب این است که خواننده را به سفری ببرد که بواسطۀ پازل هایی قوانین جهان را بشناسد. کتاب شامل چند معما و راه حل ها آن است، و به این بحث می پردازد که چگونه اینها با ایده های عمیق فیزیک و ریاضی مرتبط هستند و برای آن مثال هایی از فیزیک کلاسیک (قوانین نیوتن) تا فیزیک مدرن (نظریه ریسمان) آورده شده است.
این کتاب توسط دکتر ارفعی (استاد فیزیک دانشگاه صنعتی شریف) با عنوان «معماهایی برای رازگشایی از عالم» به زبان فارسی ترجمه شد و اخیرا توسط نشر نو چاپ و روانه بازار ایران شد.

 

▫️ محتوی کتاب
فایل کتاب به زبان انگلیسی در اینترنت موجود است، کتاب (به زبان انگلیسی) شامل ۱۲ فصل می باشد که مولف با فصل «مقدمه ای بر فیزیک مدرن» بحث خود را آغاز میکند و با پرداختن به مسائل مختلف از قبیل تقارن، شهود فیزیک، ریاضی و ... کتاب را با فصل «جمع بندی» به اتمام میرساند. مولف در یک فصل از کتاب به طور مجزا به رابطۀ علم و دین پرداخته است و مطالب جالبی در آن بیان کرده است که در ادامه به آن اشاره میکنم.

 

▫️ علم و رابطه اش با دین، فرهنگ و فلسفه
دکتر وفا در صفحه ۳۶۵ کتابش مطالب جالبی را بیان میکند که به رابطۀ علم با دین، فرهنگ و فلسفه اشاره دارد.

 

♦️ الهام برای علم از منبع دین

"Scientists often ask questions that are shaped by religious views. Even if one is interested in pure science, and perhaps for the sake of science , we should not try to #eliminate religion outright –and prevent it from entering the conversation– as it may serve as a source of inspiration."

«دانشمندان اغلب سوالاتی را مطرح می کنند که بر اساس دیدگاه های دینی شکل گرفته اند. حتی اگر کسی به علم محض علاقه دارد، و شاید بخاطر علم، ما نباید سعی کنیم دین را کاملاً حذف کنیم -و از ورود آن به گفتگو جلوگیری کنیم- زیرا ممکن است منبع الهام باشد.»
 

♦️ علم٬ اسلام و قرآن

Another example of the beneficial role of religion concerns the rise of science during the height of the Islamic civilization about a thousand years ago, which has been attributed to the fact that many of the scientists at the time were inspired by the teachings of Islam and the Quran.

 

یک مثال دیگر از نقش مفید دین مربوط به ظهور علم در اوج تمدن اسلامی در حدود هزار سال پیش است٬ که نشان از این حقیقت دارد که بسیاری از دانشمندان آن دوره تحت تأثیرات آموزه های اسلام و قرآن بوده اند.

 

♦️  علم و اثر پذیری از فلسفه و فرهنگ

A closely related topic is the role of philosophy in science. Today, the pragmatism of American culture has influenced science greatly. Nowadays, scientists rarely talk about philosophy, and in fact many of them tend to look down on philosophy. This is probably rooted in American pragmatism. If you look back at the deliberations over quantum mechanics by Einstein, Heisenberg and other early practitioners, much of the discussion was philosophical in nature. This is rarely the case today among leading physicists. However, if you look deeply, you see that most scientists are influenced by philosophical principles, whether they admit it or not. Many scientists are perhaps unknowingly amateur philosophers! Philosophical principles can (and do) replace religious views for some scientists.

 

موضوعی که بشدت مرتبط است، نقش فلسفه در علم است. امروزه فرهنگ عمل‌گرای آمریکایی تاثیر فراوانی بر علم گذاشته است. امروزه دانشمندان به ندرت در مورد فلسفه صحبت می کنند و در واقع بسیاری از آنها تمایل دارند که فلسفه را تحقیر کنند. این احتمالاً ریشه در پراگماتیسم آمریکایی دارد. اگر به بحث های مربوط به مکانیک کوانتومی توسط اینشتین، هایزنبرگ و سایرین نگاهی بیندازید، بیشتر بحث‌ها ماهیت فلسفی داشت. امروزه در میان فیزیکدانان برجسته به ندرت چنین است. با این حال، اگر به طور عمیق بنگرید، می بینید که اکثر دانشمندان چه بپذیرند و چه نپذیرند، تحت تأثیر اصول فلسفی هستند. شاید بسیاری از دانشمندان به شکل نادانسته ای فیلسوفانی آماتور باشند! اصول فلسفی می تواند جایگزین دیدگاه های دینی برای برخی از دانشمندان شود

 

🔸 دکتر وفا برندۀ جایزه مصطفی(ص) ۲۰۲۱

دکتر وفا به طور مشترک با دکتر زاهد حسن برندۀ جایزه مصطفی(ص) برای سال ۲۰۲۱ شد. جایزۀ مصطفی(ص) نشان عالی علم و فناوری جهان اسلام است که هر دوسال یکبار به دانشمندان نوآور مسلمان اعطا می شود. در توضیح جایزه آمده است: «در راستای تجلیل از دانشمندان برجسته و زمینه‌سازی همکاری و توسعه علمی در جهان،  جایزه مصطفی به عنوان یکی از نمادهای شایستگی و برتری علمی در سطح جهان شکل گرفت. این جایزه به اثری نوآورانه در مرزهای دانش تعلق می‌گیرد که توسط افرادی شاخص در حوزه‌های علم و فناوری ارائه شده و زمینه‌ساز بهبود زندگی بشریت باشد. برگزیدگان جایزه علاوه بر لوح و مدال جهانی مصطفی، با دریافت مبلغ ۵۰۰ هزار دلار که از محل خیرین و موقوفات علم و فناوری تأمین شده، طی مراسمی باشکوه با حضور دانشمندان و فرهیختگانی از کشورهای مختلف جهان، مورد تقدیر قرار می‌گیرند.» توضیحات بیشتر در مورد جایزه را از اینجا دنبال کنید.

 

▫️ جمع بندی
همانطور که عرض شد، دهه هاست که برجستگان علمی در پی بیان نظرات خود در مورد ارتباط بین علم، دین، فلسفه و فرهنگ هستند و همین کتاب دکتر وفا نیز موید دیگری بر این موضوع است و مایۀ تأسف است که این مسائل کمتر به دیار ما رسیده و یا اگر رسیده مقابلۀ سختی با آن صورت گرفته است. خوب است که ترجمۀ چنین کتبی در ایران امروزی انجام شود که متأسفانه این امر نیز کمتر رخ داده است. اینجانب هنوز فرصت نکردم که تمام کتاب را مطالعه کنم اما همین سه پاراگراف از کتاب برای بنده جالب بود.
و اما مسأله عجیبی در ترجمه این کتاب رخ داد که بسیار محل تأمل است. متأسفانه فصل ۱۰ این کتاب (زبان انگلیسی) که در مورد علم و دین می باشد در ترجمۀ فارسی حذف شده است!! فصلی از کتاب برندۀ جایزۀ مصطفی(ص) در سالی که جایزه به ایشان تعلق گرفته و در همین ایام کتاب ایشان به فارسی ترجمه و منتشر شده است و دقیقا همان فصل مربوط به رابطۀ علم و دین(اسلام وقرآن) حذف شده است!!! این اقدام مایۀ وهن کشور٬ فضای دانشگاهی و همینطور جامعۀ نشر ماست.

اینجانب مقدمۀ مترجم را مطالعه کردم(نقد متن ایشان هم باشد در فرصت دیگر). با اینکه در متن شان به اهمیت این مسائل اشاره کردند و از معضلات و مشکلات جامعۀ فیزیک مان بیان کردند اما از علت حذف آن فصل سخنی نگفتند! و این مایۀ تأمل است!
به هرحال٬ هنوز دلایل حذف این بخش از کتاب به طور واضح مشخص نیست که این تصمیم توسط چه فرد یا مجموعه ای و به چه دلایلی انجام شده است (آیا خود دکتر وفا نخواسته اند یا دکتر ارفعی تصمیم گرفته اند یا ناشر صلاح ندانسته و یا اینکه نهادهای نشر مانع شدند و دلایل آن چه می باشد). حال که چنین واقعه ای رخ داده است لازم است مترجم یا ناشر محترم بابت حذف چنین فصل مهمی توضیحات خود را ارائه دهند تا بیشتر به معنای حقیقی آزاد اندیشی که در فضای علمی و دانشگاهی مان که اساتید محترم مدعی آن هستند عامل باشیم.

#علم | #دین  |#فلسفه| #فیزیک |#دکتر_وفا |  📚 معماهایی برای رازگشایی از عالم

 

🔹منتهی

 

آدرس شبکه های اجتماعی:

 

@MONTAHACOGNITION